Psikoteknik Nedir
Psikoteknik Nedir?
Psikoteknik, sürücülerin ve çalışanların sahip oldukları psikomotor becerileri, zihinsel yetenekleri ve davranış özelliklerini ölçen bir değerlendirme sistemidir. Psikoteknik değerlendirme, sürücünün trafikte güvenli bir şekilde araç kullanabilmesi için gerekli olan algılama, dikkat, refleks, muhakeme, el-göz koordinasyonu, hız ve mesafe tahmini gibi becerilerini test eden bilimsel yöntemlere dayalı bir süreçtir.
Psikoteknik değerlendirme, özellikle ticari araç kullanan şoförler ve yük taşımacılığı yapan sürücüler için yasal bir zorunluluktur. Ayrıca, trafik kurallarını ihlal eden ve sürücü belgesine el konulan kişilerin tekrar ehliyet alabilmeleri için psikoteknik raporu almaları gerekmektedir.
Bu testler, sürücünün sadece fiziksel değil, aynı zamanda zihinsel ve psikolojik durumunun da uygun olup olmadığını ortaya koyar. Psikoteknik değerlendirme sonucunda sürücünün trafiğe uygun olup olmadığına karar verilir ve uygun olanlara Psikoteknik Belgesi verilir.
Psikoteknik Değerlendirmenin Amacı Nedir?
Psikoteknik değerlendirme, sürücülerin ve taşıma sektöründe çalışan kişilerin:
✔️ Trafikte güvenli sürüş yapabilecek bilişsel ve psikolojik yeterliliğe sahip olup olmadıklarını ölçmek
✔️ Trafik kazalarını önlemek
✔️ Stres ve baskı altında sürücülerin nasıl davrandıklarını test etmek
✔️ Riskli davranışların tespit edilmesi ve önlenmesi
✔️ Trafikte güvenli bir ortam oluşturmak
Bu testler, sürücünün yalnızca fiziksel sağlığını değil, aynı zamanda psikolojik dengesini ve zihinsel kapasitesini de kapsamlı bir şekilde analiz eder. Bu sayede sürücünün hem kendisi hem de trafikteki diğer sürücüler ve yayalar için tehlike oluşturup oluşturmadığı belirlenir.
Psikoteknik Değerlendirme Kimlere Uygulanır?
Psikoteknik belgesi, yasal zorunluluk gereği aşağıdaki kişilere uygulanır:
🚛 1. Ticari Araç Kullanan Sürücüler
- Otobüs, minibüs, dolmuş, taksi ve servis şoförleri
- Kamyon, tır ve nakliye aracı kullanan sürücüler
- Yük ve kargo taşımacılığı yapan sürücüler
🚗 2. Sürücü Belgesine El Konulan Kişiler
- Alkollü araç kullanmak
- Aşırı hız yapmak
- Trafik kurallarını sürekli ihlal etmek
- Kırmızı ışık ihlali ve benzeri trafik suçu nedeniyle ehliyetine el konulan kişiler
🧠 3. Trafik Kazasına Karışan Sürücüler
- Büyük çaplı kazalara karışan sürücüler
- Ölüm veya ağır yaralanmaya sebep olan kazalar sonrası psikoteknik test zorunluluğu getirilir
👨🏭 4. Tehlikeli Madde Taşıyan Araç Sürücüleri
- Akaryakıt, kimyasal madde ve tehlikeli yük taşıyan araç sürücüleri
- Bu sürücüler, taşıdıkları yük nedeniyle trafikte özel bir sorumluluğa sahiptir
🚑 5. Özel Görevde Bulunan Sürücüler
- Ambulans şoförleri
- Resmi kurumların araçlarını kullanan sürücüler
- Özel taşıma hizmeti veren sürücüler
Psikoteknik Değerlendirme Testlerinde Neler Ölçülür?
Psikoteknik testler, sürücünün sahip olduğu psikomotor ve bilişsel becerilerinin detaylı bir analizini yapar. Bu testlerde aşağıdaki unsurlar ölçülür:
🧠 1. Zihinsel Yetenekler
- Dikkat süresi ve odaklanma kapasitesi
- Algılama hızı
- Tepki süresi
- Karar verme hızı ve doğruluğu
🏃♂️ 2. Psikomotor Beceri Testleri
- El-göz koordinasyonu
- Motor becerileri
- Refleks hızı ve doğruluğu
🏎️ 3. Hız ve Mesafe Algısı
- Hız algısı ve kontrolü
- Mesafe tahmini
- Araç kontrol yeteneği
🔀 4. Risk Algısı ve Tepki
- Tehlike algılama hızı
- Stres altındaki davranışlar
- Kriz anındaki karar verme yeteneği
🌡️ 5. Kişilik ve Davranış Testleri
- Sürüş sırasında öfke kontrolü
- Sabır ve dikkat seviyesi
- Psikolojik dayanıklılık ve stres yönetimi
Psikoteknik Testlerinin Yapılış Şekli
Psikoteknik testler, özel olarak tasarlanmış bilgisayar programları ve simülasyonlar kullanılarak yapılır. Testler sırasında sürücü, aşağıdaki aşamalardan geçer:
- Kimlik doğrulaması ve kayıt işlemi
- Bilgilendirme – Sürücüye testin nasıl uygulanacağı anlatılır
- Test aşaması – Testler bilgisayar ve özel simülasyon cihazları ile yapılır
- Sonuçların analizi – Test sonuçları uzman psikologlar tarafından değerlendirilir
- Raporlama – Başarılı olan sürücülere Psikoteknik Belgesi verilir
Testler sırasında adayın reaksiyon süresi, dikkat seviyesi, motor becerileri ve karar verme yeteneği ölçülür. Başarısız olan adaylar, tekrar test edilmek üzere belirli bir süre sonra yeniden başvurabilir.
Psikoteknik Belgesinin Geçerlilik Süresi
- Psikoteknik belgesi 5 yıl boyunca geçerlidir.
- 5 yıl sonunda sürücülerin tekrar psikoteknik testine girmesi gerekir.
- Belgede belirtilen süre sonunda testler yenilenmezse, sürücünün ticari araç kullanma hakkı iptal edilir.
Psikoteknik Belgesi Almak İçin Şartlar
- 18 yaşını doldurmuş olmak
- Geçerli bir sürücü belgesine sahip olmak
- Yetkili bir psikoteknik merkezinden başarıyla geçerli rapor almak
Psikoteknik Testinde Başarısız Olma Durumu
Psikoteknik testinde başarısız olan adaylar için:
❌ Başarısızlık nedenine göre ek psikolojik destek ve eğitim önerilebilir.
❌ Adayların test sonuçlarını değerlendiren uzman psikolog, tekrar test edilmesi veya psikolojik destek alması gerektiğine karar verebilir.
❌ Adaylar, belirli bir süre sonra tekrar test olma hakkına sahiptir.
Psikoteknik Testine Girmemenin Yaptırımları
- Ticari araç kullanma izni iptal edilir.
- Trafik denetimlerinde psikoteknik belgesi olmadan araç kullanan kişilere para cezası uygulanır.
- Tekrar eden durumlarda sürücü belgesi iptal edilebilir.
Psikoteknik Testi Yaptırmak İçin Başvuru Süreci
- Yetkili bir psikoteknik merkezine başvuru yapılır.
- Test için randevu alınır.
- Test sonrası sonuçlar değerlendirilir.
- Başarı durumunda psikoteknik belgesi alınır.